ဖမ်းဆီးခံထားရသည့် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည် ထွက်လာသော်လည်း မပြောင်းလဲ ပြည်သူ့ဆန္ဒအတိုင်းရှေ့ဆက်မည်ဟု NUG ဝန်ကြီးချုပ်ပြော  | အရေးပေါ်ကာလသက်တမ်း (၆) လ ထပ်တိုးကြောင်း အမျိုးသားကာကွယ်ရေးနှင့်လုံခြုံရေးကောင်စီ အစည်းအဝေးကျင်းပပြီးသတ်မှတ်

နန်စော (သို့မဟုတ်) နန်ချောင်လား? လန့်စဝ်လား? 

နန်စော (သို့မဟုတ်) နန်ချောင်လား? လန့်စဝ်လား? 

Hsan Loi Editor
11/05/2023
Share:

 

သမိုင်းမှတ်တမ်းတွေမှာ နန်စောကို နန်ချောင်လို့လည်း ရေးပါတယ်။ တစ်ချို့ကလည်း နန်ချိုလို့ ရေးကြပါတယ်။ အမှန်တကယ်ကတော့ Nan Chao သို့မဟုတ် Nan Chowကို သမိုင်းသုတေသီတွေက နန်စော၊ နန်ချောင်၊ နန်ချိုဆိုပြီး အသံထွက်တတ်သလိုထွက်ပြီး ဖော်ပြကြခြင်းသာ ဖြစ်ပါတယ်။

 

နန်စော (ဝါ) နန်ချောင်ကို ရှမ်းသမိုင်းသုတေသီတွေက လန့်စဝ် (လၢၼ်ႉၸဝ်ႈ> Lan- Chao) လို့ ရေးသားဖော်ပြကြတယ်။ အဓိပ္ပာယ်က –

 

လန့်(လၢၼ်ႉ>Lan) = (တစ်)သန်း။

စဝ်(ၸဝ်ႈ>Chao) = အရှင်သခင်။

လန့်စဝ်(လၢၼ်ႉၸဝ်ႈ>Lan-Chao)= အရှင်သခင်

တစ်သန်း။

ဖြစ်ပါသတဲ့။ စစ်သည်တစ်သန်းပိုင်တဲ့ အရှင်သခင် (မင်း) လို့လည်း အချို့သုတေသီတို့က ဆိုကြပါတယ်။ သည်ဝေါဟာရကို “ မိန်း(မိူင်းင်း>Mong)=နိုင်ငံ” နဲ့ တွဲလိုက်တဲ့အခါ “ အရှင်တစ်သန်းသောနိုင်ငံ (ဝါ) စစ်သည်တစ်သန်းပိုင်သည့် အရှင်၏တိုင်းပြည်” လို့ ဖြစ်လာပါတယ်။ သည်လိုအဓိပ္ပာယ်ကအစ ကြီးမားခန့်ညားနေတော့ အတော်သဘောကျ နှစ်သက်စရာပါပဲ။ သည်လိုသဘောကျမိတဲ့အထဲမှာ ကျွန်တော်လည်းပါပါတယ်။ အင်မတန်လည်း နှစ်သက်ခဲ့ဖူးပါတယ်။

 

ဘာလို့လဲဆိုတော့ အမျိုးသားရေးခေါင်းစဉ်အောက်ကနေ သည်အမည်ကို ဟန်နဲ့မာန်နဲ့ ရှင်းလင်းတဲ့အခါမျိုးမှာ အမျိုးဂုဏ်၊ ဇာတိဂုဏ်ဟာ ဟုန်းဟုန်းတောက်လုခမန်းပါပဲ။ ရသအခံ ရှိသူများအတွက်တော့ သည်ရွှေပြည်တော်ကြီး ပြန်လွမ်းရတာနဲ့တင် ကဗျာတွေ၊ သီချင်းတွေကို သီကျူးနိုင်ခဲ့ကြတယ်။ နှစ်သစ်ကူးပွဲတော်တို့၊ အမျိုးသားနေ့အခမ်းအနားတို့မှာ သိပ်ဆိုလို့၊ ရွတ်လို့ကောင်းပေါ့ခင်ဗျာ။

 

သည်လိုနဲ့ ကျွန်တော့်မှာ နန်စောကို လန့်စဝ်လို့ တရားသေစွဲလာခဲ့တာ ၂၀၀၈ ကနေ ၂၀၁၉ အထိပါပဲ။ သည်လို့နဲ့ ၂၀၂၀ ကျတော့ စာအုပ်တစ်အုပ်ကို Onlineပေါ်ကနေ Downloadဆွဲပြီး ဖတ်မိပါတယ်။ သည်စာအုပ်ကတော့ Mrs. Leslie Milne ရေးပြီး ၁၉၁၀ မှာ ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေတဲ့

” SHAN AT HOME “ ဆိုတဲ့ စာအုပ်ပါပဲ။ သည်စာအုပ်မှာ နန်စော (ဝါ) နန်ချောင်ကို-

 

” is known as the Nan- chao, or Southern (Shan) kingdom”

 

လို့ ဖော်ပြတာကို ဖတ်လိုက်ရတဲ့အခါ ဟိုလန့်စဝ်အခံနဲ့ ရှင်သန်နေတဲ့ကျွန်တော်က လက်မခံချင်ဘူး။ သည်အဖြူ အန်တီကြီးကတော့ ပေါက်တီးပေါက်ရှာနဲ့ နန်စောကိုများ

 

” တောင်ဘက်က ရှမ်းဘုရင့်နိုင်ငံတော်”

 

လို့ ရိုးရိုးလေးရေးပြလေခြင်းဆိုပြီး မကျေမနပ်ဖြစ်မိပါရဲ့။

 

မကြာဘူး။ စာကိုးလေးတွေရှိလို့ ရှာတဲ့အခါ နောက်တစ်အုပ်မှာ နန်စောအကြောင်း တွေ့ရပြန်တယ်။ David K. Wyatt ရေးပြီး ၁၉၈၄ မှာ ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေတဲ့ ” Thailand: A Short History” စာအုပ်မှာ နန်စော (ဝါ) နန်ချောင်ကို –

 

” Southern Prince (Nan-Chao)”

 

လို့ ဖော်ပြသကိုး။ ဟိုအဖြူအန်တီကြီးက တောင်ဘက်က ရှမ်းဘုရင့်နိုင်ငံတော်လို့ ဖော်ပြပြီးပြီ။ သည်ဘိုးတော်ကြီးကလည်း –

 

“ တောင်ဘက်က အရှင်သခင် ”

 

နိုင်ငံလို့ ထပ်ဖော်ပြနေပါလားဆိုပြီး ဒေါပွမိတယ်။ အဲ ဒါပေမယ့် ဒင်းတို့နှစ်ယောက်လုံးက “ တောင်ဘက်က” ဆိုတဲ့ အသုံးအနှုန်းကို ထပ်တူရေးသားဖော်ပြနေပါလား ဆိုတာကို သတိထားလိုက်မိပါတယ်။

 

၂၀၂၀ ကုန်ခါနီးကျတော့ Maha Sila Viravong ရေးသားပြီး ၁၉၆၄ မှာ ပုံနှိပ်တဲ့ ” HISTORY OF LAOS” ဆိုတဲ့ စာအုပ်ကို စာကိုးတစ်ခုအတွက် ရှာဖတ်ရပါတယ်။ အဲသည်မှာ နန်စော (ဝါ) နန်ချောင်ကို-

 

” Nong-Sae or Nan-Tchow ”

 

လို့ ဖော်ပြတော့ မျက်လုံးပြူးသွားမိပါတယ်။ သူ့ဖော်ပြချက်အရ နန်စော (ဝါ) နန်ချောင်မှာ-

 

” Nong Sae>ၼွင်သႄ> နောင်ဆည်”

 

ဆိုတဲ့ အမည်ရှိနေသေးတာကိုး။ ကိုယ့်အတွေးထဲမှာတော့

ဟိုလန့်စဝ်ကြီး ရှိနေသေးတဲ့အခါ ဟုတ်ပါ့မလား မောင်ကာဠုရေပေါ့လေ။ ကိုယ်ကသာ ဟုတ်ပါ့မလားဆိုပေမယ့် သည်ကျမ်းမှာ နန်စော (ဝါ) နန်ချောင်ရဲ့ ခြောက်ပြည်ထောင်အမည်တွေကိုပါ အတိအကျဖော်ပြနေတော့ ငြင်းရခက်နေပြီ။

 

သည်လိုနဲ့ပဲ ကိုယ်လည်း နန်စော (ဝါ) နန်ချောင်ဟာ လန့်စဝ်မှ ဟုတ်ပါ့မလားဆိုပြီး မသင်္ကာတော့ဘူး။ ကံများကောင်းချင်တော့ ရှေးဟောင်းတရုတ်စာပေသုတေသီဖြစ်တဲ့ တရုတ်ပြည်ထဲက မိတ်ဆွေဖြစ်သူခမျာ နန်စော (ဝါ) နန်ချောင်ခေတ်က ကော်လော်ဖုန့်ဘုရင် ရေးထိုးခဲ့တဲ့ မူရင်းကျောက်စာကို ဘာသာပြန်နဲ့အတူ ပေးလာပါရောလား။ ကိုယ်လည်း နန်စော (ဝါ) နန်ချောင်ပါတော့ ပြူးနေအောင် ဖတ်ရပြီ။

 

တွေ့ပါပြီဗျာ။ AD ၇၅၆ ခုမှာ နန်စော (ဝါ) နန်ချောင်ဘုရင် ကော်လော်ဖုန်း (Laoသမိုင်းအရ Khun Loh Pong) ရေးထိုးခဲ့တဲ့ ကျောက်စာထဲမှာ နန်စော (ဝါ) နန်ချောင်ကို-

“南國大詔”

 

ဆိုတဲ့ ဝေါဟာရနဲ့ ဖော်ပြတယ်။ မိတ်ဆွေဖြစ်သူရဲ့ ဘာသာပြန်ဆိုပေးမှုအရ –

 

南 = တောင်ဘက်

國 = နိုင်ငံတော်

大 = မြင့်မြတ်သော

詔 = အရှင်သခင်

 

ဆိုပြီး တွေ့ရပါတယ်။ ဆီလျော်အောင် ဘာသာပြန်ရလျှင်

 

“ တောင်ဘက် (အရပ်) ကမြင့်မြတ်သည့်အရှင်သခင့်နိုင်ငံ”

 

လို့ အဓိပ္ပာယ်ရပါတယ်။ ပြီးတော့မှ သည်ဝေါဟာရကို

အတိုချုံ့ပြီး

 

“ 南詔> Nan-Chao >နန်စော(ဝါ)နန်ချောင်= တောင်ဘက်က အရှင်သခင်”

 

လို့ မှတ်သားလာခဲ့တာကို နားလည်ရပါတော့တယ်။ ဒါဆို

ဟို Mrs. Leslie Milne နဲ့ David K. Wyatt တို့ ရေးသားဖော်ပြတာ မမှားဘူးပေါ့။ သူတို့ဆိုလိုတာတွေနဲ့ သည်မူရင်းကျောက်စာပါ ဖော်ပြချက်ဟာ ထပ်တူလောက် ကျနေပါရောလား။ နန်စော (ဝါ) နန်ချောင်ကို သည်ကျောက်စာပါ အဓိပ္ပာယ်ရှင်းလင်းမှုက လင်းခနဲနေအောင် ဖော်ပြသွားခဲ့ပြီ။

 

သည်ကျောက်စာကို နန်စော (ဝါ) နန်ချောင်ခေတ်က တစ်တိုင်းပြည်လုံး သုံးနေတဲ့ အရုပ်စာ (တရုပ်စာ) နဲ့ ရေးထိုးထားပါတယ်။ အဲသည်မှာ နန်စော (ဝါ) နန်ချောင်ဆိုတဲ့ ဝေါဟာရဟာ

 

“ တရုတ်စကား+ သျှမ်းစကား”

[ တရုတ်စကား-南>နန်=တောင်ဘက်

+

သျှမ်းစကား-韶>စဝ်= အရှင်သခင် ]

 

ဆိုတဲ့ တရုတ်၊ရှမ်းပူးတွဲဝေါဟာရနဲ့ ဖော်ပြထားတာဖြစ်တယ်ဆိုတာကို ကျောက်စာအရ ရှင်းလင်းစွာ သိရပြီ ဖြစ်ပါတယ်။

 

သူတို့မမှားတော့ ကိုယ်တွေသိထားတဲ့ “ လန့်စဝ်” ဟာ မှားရော့သလားလို့ မတင်မကျ မတွေးပါနဲ့။ မှားပါပြီခင်ဗျာလို့သာ တန်းပြီးဝန်ခံရုံပါပဲ။ သည်ကျောက်စာအရ ဘယ်တစ်သန်းမှမပါသလို ဘယ်စစ်သည်တစ်သန်းမှ လုံးဝမရှိပါဘူး။ ဖော်လည်း မဖော်ပြထားပါဘူး။

 

သည်ကျောက်စာပါ ဖော်ပြချက်ကို အမျိုးသားရေးအမြင်နဲ့ ငြင်းချက်ထုတ်လို့ ရသေးသလား။ ဥပမာ- သည်ကျောက်စာဟာ တရုတ်လိုရေးထားတဲ့အတွက် အဲဒါတရုတ်အယူအဆဘက်က ဖော်ပြတဲ့ဝေါဟာရဖြစ်တယ်။ သျှမ်းအယူအဆမှာတော့ တစ်သန်းကို နည်းနည်းမှ မလျှော့ဘူးဆိုပြီး ငြင်းကြည့်မလား။ ငြင်းမယ်ဆို ငြင်းဆိုနိုင်ပါတယ်။ ဒါက ငြင်းချက်ထုတ်မယ့်သူတွေအတွက်ပါ။

 

နောက်ထပ်ငြင်းချက်တစ်မျိုးလည်း ထုတ်နိုင်ပါသေးတယ်။ Laos နိုင်ငံရဲ့မြို့တော်အမည်ဟာ ရှေးတုန်းက

“ မိူင်းလၢၼ်ႉၸၢင်ႉ> မိန်းလင်းဇင်း= ဆင် (တစ်) သန်း (နိုင်ငံ)” ဖြစ်ပါတယ်။ ပြီးတော့ ထိုင်းမြောက်ပိုင်းဒေသက ယွန်းသျှမ်းနိုင်ငံရဲ့အမည်ဟာ “ မိူင်းလၢၼ်ႉၼႃး> မိန်းလန့်နား= လယ်(တစ်)သန်းနိုင်ငံ” ဖြစ်ပါတယ်။ သည်အမည်ပေးပုံတွေအရ နန်စော (ဝါ) နန်ချောင်ဟာ “ မိူင်းလၢၼ်ႉၸဝ်ႈ> မိန်းလန့်စဝ်” ဖြစ်နိုင်ပါတယ်ဆိုတဲ့ ငြင်းချက်ပါ။

 

အဲလိုငြင်းချက်တွေ ထုတ်လာပြီဆို နန်စောကျောက်စာပါ အထောက်အထားနဲ့ ထပ်ဖြေရှင်းရုံပါပဲ။ နန်စော (ဝါ) နန်ချောင်ကျောက်စာမှာ နိုင်ငံရဲ့အမည်ကို –

 

” 蒙 = မိန်း> မိူင်း (နိုင်ငံ၏အမည်)

國 = ကော်> ၵေႃ (နိုင်ငံတော်)

蒙國 = မိန်းကော်>မိူင်းၵေႃ= မိန်းနိုင်ငံတော်”

 

လို့ဖော်ပြထားပါတယ်။ သည်ဖော်ပြချက်အရ နန်စော (ဝါ) နန်ချောင်နိုင်ငံရဲ့ တရားဝင်အမည်ဟာ

“ မိန်း>မိူင်း” ဖြစ်ပါတယ်။ ဘာလို့ သည် “ မိန်း” အမည်ကို ယူရတာလဲဆိုပြီး ကျောက်စာပါအကြောင်းအရာကို ဆက်လေ့လာတဲ့အခါ “ 王姓蒙 字 閣羅鳳” ဆိုတဲ့ စိတ်ဝင်စားစရာ အသုံးအနှုန်းကို တွေ့ရပါတယ်။

အဲဒါကတော့ –

 

“ 王> ဝၢင်> ဝမ် = ဘုရင်

姓> ၶျိင်ႉ> ချင့် = မျိုးရိုး

蒙> မိူင်း > မိန်း = မိန်း(အမည်နာမ)

字> ၸိုဝ်ႈ> စူ = အမည်၊ လက္ခဏာ

閣羅鳳> ၵေႃႇလေႃႇၽုင်း =ကော်လော်ဖုန်း

 

ဆိုပြီး တွေ့ရပါတယ်။ ဒါကို ဆီလျော်အောင် အဓိပ္ပာယ်ပြန်ရလျှင်-

 

王姓蒙 字 閣羅鳳= ဘုရင့်မျိုးရိုး (သည်) မိန်း၊

အမည် (သည်) ကော်လော်ဖုန်း

 

ဆိုပြီး တွေ့ရပါတယ်။ အဲသည်အခါကျမှ နန်စော (ဝါ) နန်ချောင်နိုင်ငံကို အုပ်ချုပ်တဲ့ ဘုရင့်မျိုးရိုးအမည်ဟာ “ မိန်း>မိူင်း” ဖြစ်တဲ့အတွက် နိုင်ငံရဲ့အမည်ဟာလည်း “ မိန်း>မိူင်း” လို့ ခေါ်ဝေါ်ပါလားဆိုတာကို သဘောပေါက်ရပါတော့တယ်။

[မှတ်ချက်။ ။ သျှမ်းတိုင်းရင်းသားများတွင် ရှေးက မျိုးရိုးအမည် (ဝါ) မျိုးနွယ်အမည် ရှိခဲ့သည်။ ယခုကာလအထိ မျိုးရိုးအမည်ကို ဆက်ခံခေါ်ဝေါနေကြသေးသည့် သျှမ်းမျိုးနွယ်စုများလည်း ရှိနေပါသေးသည်။]

 

ဒါဆိုလျှင် ကျောက်စာမှာ နိုင်ငံအမည်ကိုပါ ထည့်သွင်းဖော်ပြရုံမက ဘုရင့်မျိုးရိုးနဲ့ ပါတွဲပြီး အခိုင်အမာဖော်ပြထားတဲ့အတွက် နန်စော (ဝါ) နန်ချောင်ရဲ့ တရားဝင်အမည်ဟာ “ မိန်း>မိူင်း” ဆိုတာကို လက်ခံရပါမယ်။ လန့်စဝ်ဆိုတဲ့ အမည်ကို ကျောက်စာမှာ လုံးဝထည့်သွင်းမထားသလို သီးခြားခိုင်မာတဲ့ အကိုးအကားလည်း မရှိတဲ့အတွက် ပယ်ရုံကလွဲလို့ အခြားမရှိတော့ပါဘူး။ ပြီးတော့ “ မိူင်းလၢၼ်ႉၸၢင်ႉ> မိန်းလင်းဇင်း၊ “ မိူင်းလၢၼ်ႉၼႃး> မိန်းလန့်နား” ဆိုပြီး ရှိတာမှန်ပေမယ့် နန်စော (ဝါ) နန်ချောင်မှာ နိုင်ငံအမည် “ 蒙> မိူင်း>မိန်း/Mong” ရှိပြီးပြီးဖြစ်တဲ့အတွက် “ မိူင်းလၢၼ်ႉၸဝ်ႈ> မိန်းလန့်စဝ်” ဆိုတာ လုံးဝမခိုင်မာတော့ပါဘူးခင်ဗျာ။

 

နန်စော (ဝါ) နန်ချောင်ကို Laos သမိုင်းနဲ့ ဆက်စပ်ပြီး ထပ်ဖော်ပြရလျှင် အပေါ်မှာ ဖော်ပြခဲ့သလို ” Nong-Sae or Nan-Tchow ” လို့ပဲ ထပ်ဖော်ပါ့မယ်။ သျှမ်းသမိုင်းသုတေသီအချို့က Nong-Saeကို –

 

” Nong Sae>ၼွင်သႄ> နောင်ဆည်

Nong = ၼွင် > နောင် = အင်း

Sae = သႄ > ဆည် = နဂါး

Nong Sae = ၼွင်သႄ> နောင်ဆည်= နဂါးအင်း”

 

ဆိုပြီး ဖော်ပြကြပါတယ်။ နောင်ဆည်ကို နဂါးအင်းလို့ Laos သမိုင်းမှာ မဖော်ပြပေမယ့် အရပ်ဒေသရဲ့အမည်အားဖြင့် ဖော်ပြပါတယ်။ ပြီးတော့ သည်အင်းမှာ နိုင်ငံတော်ရဲ့ မြို့တော်ကို တည်ပါတယ်လို့ပဲ ဖော်ပြပြီး အင်းအမည်ကို အစွဲပြုပြီးတော့ မြို့တော်ရဲ့အမည်ကို “ Nong Sae > နောင်ဆည်” လို့ အမည်ပေးပါတယ်လို့ ဆက်လက်ဖော်ပြပါတယ်။ ဒါကြောင့် Laosသမိုင်းအရ “ Nong Sae > နောင်ဆည်” ဆိုတာ နန်စော(ဝါ)နန်ချောင်ရဲ့ မြို့တော်အမည်ဖြစ်တယ်ဆိုတာကို သိရပါတယ်။

 

ခြုံငုံသုံးသပ်ရလျှင်တော့ –

 

၁။ နန်စော(ဝါ)နန်ချောင်ဆိုတာ တရုတ်၊ သျှမ်းပူးတွဲဘာသာစကားဖြစ်ပြီးတော့ အဓိပ္ပာယ် အားဖြင့် 南韶 > Nan-Chao >နန်စော(ဝါ)နန်ချောင်= တောင်ဘက်က အရှင်သခင်/ Sorthern Prince (Nan-Chao)” ဖြစ်ပါတယ်။

 

၂။ နန်စော(ဝါ)နန်ချောင်ရဲ့နိုင်ငံအမည်ကတော့ “ 蒙>မိန်း>မိူင်း/Mong” ဖြစ်ပါတယ်။

 

၃။ မြို့တော်အမည်ကတော့ “ Nong Sae>ၼွင်သႄ> နောင်ဆည်” ဖြစ်ပါတယ်။

 

၄။လန့်စဝ်ဆိုတဲ့ ဝေါဟာရကိုတော့ ဘယ်သူက စတင်သုံးစွဲတယ်၊ ဘယ်မှတ်တမ်းမှာ အတိအကျဖော်ပြထားတယ်ဆိုတာကို လုံးဝမတွေ့ရပါဘူး။ လန့်စဝ်ဝေါဟာရနဲ့ပတ်သက်ပြီး ခိုင်လုံတဲ့ အထောက်အထားလည်း မရှိပါဘူး။

 

၅။ ဒါကြောင့်မို့ လန့်စဝ်ဆိုတဲ့ ဝေါဟာရဟာ နန်စော(ဝါ)နန်ချောင်နဲ့ လုံးဝမဆိုင်တဲ့အတွက် သမိုင်းသုတေသနရှုထောင့်အရ ရှမ်းမှတ်တမ်းကနေ နုတ်ပယ်ရမှာဖြစ်ပါတယ်။ ။

 

Kham Veng Pha (Mong Veng)

 

ကျမ်းကိုး-

 

၁။ ဝေါင်းမိန်းခမ်း။ နန်စောကျောက်စာ(ဘာသာပြန်သုတေသန)။ ၂၀၂၀။ မိန်းခွမ်။

၂။ သန်းထွန်း၊ M.A,.BL.,Ph.D.(London)။ ခေတ်ဟောင်းမြန်မာရာဇဝင်။ ၁၉၆၉။ မဟာဒဂုံစာပေထုတ်ဝေရေး။ ရန်ကုန်။

၃။ Wyatt. David K, Thailand: A Short History, 1984, Yale University Press, New Haven and London.

၄။ Maha Sila Viravong, History of Laos, 1964, Paragon Book Reprint Corp,New York.

၅။ Leslie Milne. Mrs, Shan At Home,1910, John Murray, Albemarle Street,W, London.